Ko’pgina hollarda koronavirus kasalligi ikki senariydan biriga to’g’ri keladi:
– yengil va og’ir.
Rivojlanish davri
Yuqtirish vaqtidan boshlab birinchi alomatlar paydo bo’lgunga qadar o’rtacha 5-7 kun o’tadi. Odamlarning 98 foizida rivojlanish davri 11 kundan oshmaydi. Bundan tashqari, agar infeksiya boshqa odamdan yaqin aloqada bo’lgan bo’lsa, unda alomatlar paydo bo’lishidan oldin vaqt pastroq bo’lishi mumkin – uch kungacha.
Koronavirus alomatlari yengil formada o’tishi
Engil shaklda odamlarning 80% gacha kasallik yuqadi. Alomatlar jihatidan kasallik kursi odatdagi GRIP (ORVI)ga o’xshaydi, ammo ba’zi o’ziga xos xususiyatlar mavjud. Ular orasida – tana haroratining uzoq vaqt ko’tarilishi (37-37,5 daraja), hidning yo’qolishi.
1 kun
Koronavirus engil formasi vaqtida ko’pchilik bemorlar quyidagi birinchi alomatlarni qayd etishadi:
- yengil isitma (37.1-37.5) va umumiy holsizlik. (ko’pincha);
- mushaklarning kuchsizligi yoki og’riq paydo bo’ladi:
- ehtimol burun bitish (nisbatan keng tarqalgan):
2-3 kun
- Yengil yo’tal rivojlanadi. Ko’pchilik uni yuzaki deb tavsiflaydi;
- hid bilish va ta`m bilish yo’qoladi (eng keng tarqalgan simptom) ta’m darhol yoki birozdan keyin yo’qoladi. Tuzli ovqatlar achchiq tuyulishi mumkin, umuman olganda, taomlarning ta’mi tanib bo’lmaydigan darajada (ko’pincha);
- uncha yuqori bo`lmagan tana haroratining davom etishi (ko’pincha);
- ovqat hazm qilish muammolari ko’pincha qo’shiladi – bo’shashgan axlat, ko’ngil aynish (ko’pincha).
5-6 kun
- Koronavirus alomatlari pasayadi. Biroq engil tana harorati bo’lishi mumkin, hid bilish yo`q, lekin umumiy holat yaxshilanadi.
10-14 kun
- To’liq sog`ayish.
Koronavirus og`ir formasi
1 kun
- Umumiy bezovtalik, zaiflik, tana haroratining 37,1-37,5 gacha ko’tarilishi mumkin . Ba’zan harorat 38 daraja va undan yuqori darajada ko’tarilishi mumkin (ko’pincha);
- mushaklarning kuchsizligi yoki tanada og’riqlar bo’ladi (ko’pincha).
2-3 kun
- Engil yo’tal rivojlanadi (ko’pincha);
- Hidi hissi yo’qoladi (ko’pincha);
- Ovqat hazm qilish bilan bog`liq muammolari ham bo’lishi mumkin (ko’pincha).
5-6 kun
Birinchi alomatlardan 5-7 kun o’tgach, asoratlar boshlanadi. Alomatlar qo’shiladi:
- Tana harorati 38 darajaga va undan yuqori ko’tariladi;
- nafas siqilishi;
- ko’krak qafasidagi siqilish;
- o’ta zaiflik.
Nafas olish bilan bog`liq muammolar bir necha kun davomida yomonlashishi mumkin.
12 – 14 kun
Ko’pgina bemorlar sog’ayishni boshlaydilar.
21 – 30 kun
To’liq tiklanish 4 kasaldan 3 tasida kuzatiladi.
Foydali ma’lumotlar
Ayniqsa o`ta og’ir shaklda bemorlarning umumiy sonining 5% da xavfli asorat qoldiradi – o’tkir respiratorli distress sindromi. Bunday holatda immunitet hujayralari nafaqat infeksiyaga, balki tananing sog’lom to’qimalariga ham hujum qila boshlaydi.
Ushbu holatda sun`iy nafas berishga (IVL) ehtiyoj tug`iladi .
Koronavirus alomatlari bolalarda engil yuqumli kasallik sifatida o`tishi bilan ajralib turadi, ko’pincha yosh bemorlarda Covid-19 virusini yuqtirish asemptomatikdir ya`ni hech qanday belgilarsiz. Sentyabr oyi boshida London Qirollik kolleji tadqiqotchilari koronavirusni aniqlagan bolalarning 52 foizida kasallikning odatiy belgilari yo’qligini xabar qilishdi.
Bolalarda koronavirusning yangi turini yuqtirish 1-2 foizidan ko’prog’ini tashkil qiladi. Xavf shundaki, ular virusni tezda kattalarga, ayniqsa og’ir kasalliklarga duchor bo’lgan buvilarga yuqtirishadi. Shuning uchun bolada koronavirus alomatlarini iloji boricha tezroq aniqlash va keksa qarindoshlarini u bilan muloqot qilishdan himoya qilish muhimdir.
COVID-19 maktabgacha va boshlang’ich maktab yoshidagi bolalarda
«COVID-19 Symptom tracker» ilovasi orqali yuzlab yosh bemorlarda yangi infeksiya namoyon bo’lishini kuzatgan ingliz olimlari, kasallikning kechishi kattalarnikidan juda farq qiladi. Bolalarda koronavirusning eng keng tarqalgan belgilari:
- charchoqning kuchayishi (55%);
- o’rtacha darajada bosh og’rig’i (53%);
- tana haroratining ko’tarilishi (49%);
- tomoq og’rig’i (38%);
- ishtahani yo’qotish (35%);
- qichiydigan teri toshmasi (17%).
O’smirlardan farqli o’laroq, kichik o’quvchilarda harorat kamdan-kam hollarda 38-38,5 gradusdan oshadi. Ularda kasallik engil kechadi, suyaklar va bo’g’imlarda og’riqlar ko’rinishidagi kasalliklarga duchor bo’lmaydilar.
Nafas olishda qiyinchiliklar bo’lishi mumkin, ammo ular asosan immuniteti etarli bo’lmagan yoki tug’ma xastaliklari bo’lgan bemorlarda paydo bo’ladi.
11-12 yoshdan oshgan bolalarda patologiya jarayoni ko’p jihatdan kattalardagi koronavirusning klinik ko’rinishiga o’xshashdir. O’smirlar haroratning 39-40 darajagacha ko’tarilishidan, zaiflik va uyquchanlikdan, mushaklar va bo’g’imlar og’rig’idan shikoyat qiladilar. Koronavirus tomoq va tomoq og’rig’i, quruq yo’tal bilan namoyon bo’ladi. Kasallikning noqulay jarayoni bilan pnevmoniya tufayli nafas olish qiyinlashuvi bir haftadan so’ng paydo bo’ladi.
Tez va to’liq tiklanish ehtimoli immunitet tizimining holatiga, surunkali kasalliklarning mavjudligiga va ko’rsatiladigan tibbiy yordamning o’z vaqtida berilganligiga bog’liq.
Yaxshi natija
Immuniteti yaxshi bo’lgan yosh va o’rta yoshdagi odamlarda kasallik engil yoki alomatlarsiz o`tadi. Bunday holda, koronavirus infeksiyasi boshqa o’tkir respirator virusli infeksiyalardan farq qilmaydi, u asoratlarsiz bo’ladi. Bunday bemorlarda kasallikning davomiyligi taxminan 10 kunni tashkil qiladi, ammo yo’tal biroz ko’proq davom etishi mumkin.
Yomon natija
Virusli infeksiyaning murakkab kechishi bilan kasallikning namoyon bo’lishidan o’pka tizimining patologiyalarini rivojlanishigacha 7-8 kun davom etadi. Kasallikning og’ir va o`ta og`ir shakllarining davomiyligi 3-6 hafta, o’lim esa kasallik boshlangandan 2-8 hafta o’tgach kuzatilgan.
Xavf ostidagilar guruhiga:
- keksa odamlar;
- birlamchi va ikkilamchi immunitet tanqisligi bo’lgan bemorlar;
- Nafas yo`llarida surunkali kasalliklarga chalingan odamlar;
- qandli diabet bilan og’rigan bemorlar;
Koronavirus infeksiyasining asoratlari patogenning o’pka to’qimalariga o’ziga xos ta’siri bilan bog’liq. COVID-19 o`pkada faol moddalar ishlab chiqarishni kamaytiradi, bu nafas olish paytida o’pkaning yaxshi ishlashiga yo’l qo’ymaydi. Bunday holda, bemorda nafas olish etishmovchiligi, to’qimalarning kislorodga to`yinmasligiga olib keladi.
Dunyoda virusni yo’q qilish uchun rasmiy ravishda ishlatiladigan ro’yxatdan o’tgan dorilar yo’q. Virusga qarshi mavjud antivirusli preparatlar yangi infeksiyani engishda samarasiz.
Karantin shartlariga rioya qiling, shaxsiy gigiena qoidalarini hisobga oling va sog’lom bo’ling!
Mavzuga aloqador
Ko’kyo’tal qanday kasallik ?
Koronavirus ( коронавирус, coronavirus, COVID-19, KOVID ) OMICRON ( omikron, омикрон ) shtammi haqida to’liq ma’lumot. Belgilari ( simptomlari, alomatlari ), kechish xususiyatlari, yuqish yo’llari, davolash va oldini olish.
Koronavirusda sitokin bo’roni ( цитокиновый шторм, sitokin hujumi ). Olimlar sitokin bo’ronini to’xtatish yo’lini topdilar.