PMS — Predmenstrual sindrom sababi va tasnifi

PMS — bu ayolning jismoniy va hissiy holatidagi siklik o’zgarish, bu holat hayz ko’rishdan bir necha kun oldin qayd etiladi. PMSning ma’nosi — predmenstrual sindrom. PMS odatdagi turmush tarzini, ishlashni buzadi. PMS chastotasi va davomiyligi yoshga qarab bir oz ortadi. Ayollarning 80% hayz ko’rishdan oldin ba’zi bir xarakterli alomatlar mavjudligini kuzatadilar. Bemorlarning 20-30 foizida ushbu alomatlar PMSga to’g’ri keladi. Predmenstrual disforik buzilish (PDB) og’ir psixo-emotsional alomatli PMS ning og’irroq shakli hisoblanadi. PDB — ayollarning 3-8 foiziga ta’sir qiladi.

PMS: etiologiyasi va patogenezi

PMSning aniq bir sababi noma’lum. Ko’pgina tadqiqotchilar predmenstrual sindrom jinsiy gormonlardagi muvozanatning namoyon bo’lishi haqidagi gipotezani qo’llab-quvvatlaydilar. Hayz paytida qonda progesteron va estrogen miqdori kamayadi va b-endorfinlarning biosintezi ularning darajasiga, asabiylashishiga, tana haroratining o’zgarishiga va bosh og’rig’iga bog’liq.

Stress va hissiy muammolar PMSni qo’zg’atmaydi, ammo ular vaziyatni yanada kuchaytirishi mumkin. Vitaminlar va minerallarning yetarli miqdori va yuqori natriy, alkogol, kofein bo’lgan ovqatlar ham predmenstrual sindromning alomatlarini kuchaytiradi.

PMS qancha davom etishi bir qator omillarga bog’liq. Odatda, ayollar ikki kundan ikki haftagacha noxush alomatlarga duch kelishadi.

PMS uchun xavf omillari:

• stress;
• semirish;
• irsiyat;
• psixovegetativ kasalliklar;
• virusli infeksiyalar;
• insulin qarshiligi;
• vitamin B6, kalsiy, magniy yetishmovchiligi;
• muvozanatsiz ovqatlanish (sho’r, achchiq, yog’li ovqatlar);
• spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish.

PMSni tashxislash

«Predmenstrual sindrom» diagnostikasi bemorning shikoyati va PMS bilan bog’liq bo’lgan bir yoki bir nechta psixoemotsional alomatlar (asabiylashish, kayfiyatning o’zgarishi) asosida amalga oshiriladi.

PMS belgilari hayz ko’rishdan necha kun oldin paydo bo’ladi? Alomatlar lyuteal (hayzdan oldin) bosqichda paydo bo’ladi, hayz ko’rishdan biroz oldin yoki uning paytida kamayadi yoki yo’qoladi va follikulyar (preovulyatsion) bosqichda butunlay yo’qoladi. Agar ayolda faqat jismoniy alomatlar bo’lsa, masalan, meteorizm bo’lsa, unda ayolda PMS yo’q deb hisoblanadi.

Milliy Ruhiy Sog’liqni saqlash Instituti (AQSh) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar siklning 5-10 kunidan keyingi hayz davrining boshlanishiga qadar alomatlarning intensivligini taqqoslaydi. Vaziyatni PMS deb atash uchun ushbu davrda alomatlarning intensivligi ketma-ket ikki sikl davomida kamida 30% ga oshishi kerak.

Ayollarda PMS belgilari

PMSning jismoniy va emotsional alomatlarini ajratiladi. Vaziyatni tashxislashda ovulyatsiyadan keyin va hayzdan oldin paydo bo’ladigan belgilarning ketma-ket kechishi o’rganiladi. Bu PMSning og’irligini va normal hayotga to’sqinlik qiladimi va dori terapiyasini talab qilishini aniqlash uchun kerak.

Ayollarda PMSning psixologik belgilari:

• hissiy o’zini o’zi boshqarish qobiliyatini yo’qotish;
• xotira buzilishi;
• tashvish;
• begonalarga toqatsizlik;
• diqqatning pasayishi;
• tushkun kayfiyat;
• kayfiyatning tez o’zgarishi;
• qo’rqinchli tushlar;
• asabiylashish.

Ginekologiya markazi (AQSh) olimlarining ta’kidlashicha, ayollarning 20-40 foizi PMS kasalligiga chalingan, ularning 5-7 foizi buni shunchalik qattiq his qiladiki, bu holat odatdagi turmush tarzini buzadi.

Fiziologik alomatlar:

• bosh og’rig’i;
• bel va bo’g’imlarda og’riq;
• husnbuzar, toshma;
• allergik reaksiyalar;
• terlash, sovuqlik;
• ko’krak shishishi;
• bosh aylanishi, hushidan ketish;
• shirin narsani xohlash;
• chanqoqlik, to’ymaydigan ishtaha;
• jinsiy temperamentning o’zgarishi;
• tana vaznining ko’payishi;
• meteorizm;
• konvulsiyalar;
• siydik chiqarishda qiyinchilik, sistit;
• ich qotishi / ich ketishi.

Predmenstrual sindromni davolash

To’g’ri ovqatlanish, tinch turmush tarzi va stressli vaziyatlarning yo’qligi, jismoniy faollikning ko’payishi, odatda, ayollarga PMS simptomlarini yengillashtirishga yordam beradi.

Bemorlar quyidagilarni cheklashi kerak:

• kofein o’z ichiga olgan ichimliklar ichish. Ular hissiy beqarorlikni kuchayishiga yordam beradi, uyqusizlik, oshqozon-ichak kasalliklarini keltirib chiqaradi;
• tuz iste’mol qilish. Bu shish paydo bo’lishiga, vazn ortishiga yordam beradi;
• shirinliklar, shu jumladan shokolad. Dietologlar kofein bilan birgalikda ortiqcha shakar tanadagi B vitaminlarini yo’q qilishi mumkin deb hisoblashadi;
• spirtli ichimliklarni iste’mol qilish. Spirtli ichimliklar tashvish, asabiylikni kuchaytiradi va bosh og’rig’iga sabab bo’ladi.

Predmenstrual sindromni qanday dorilar bilan davolashni shifokor qaror qiladi. Dori terapiyasi somatik va psixologik simptomlarning borligi va intensivligini baholab, tashxis qo’ygandan so’ng buyuriladi. Ba’zi hollarda kalsiy va D vitamini qo’shimchalari ko’rsatiladi.Yallig’lanishga qarshi vositalar og’riqni yengillashtiradi. Kuchli PMS uchun shifokor tug’ruq nazorat qilish tabletkalarini yoki diuretiklarni buyurishi mumkin.