Qorinchalar ekstrasistoliyasi ( ventrikulyar ekstrasistoliya ) haqida – sababi, belgilari, tasnifi, tashxislash, davolash va oldini olish.

Ventrikulyar ekstrasistoliya – yurak ritmining buzilishining bir turi bo’lib, qorinchalarning favqulodda, navbatdan tashqari qisqarishi bilan tavsiflanadi. Ventrikulyar ekstrasistoliya yurak ishidagi uzilishlar, holsizlik, bosh aylanishi, stenokardiya huruji, havo yetishmasligi hissi bilan namoyon bo’ladi. Qorincha ekstrasistoliyasining tashxisi yurak auskultatsiyasi, EKG, Xolter monitoringi ma’lumotlari asosida belgilanadi. Qorincha ekstrasistoliyasini davolashda sedativlar, ß-blokatorlar, antiaritmik preparatlar qo’llaniladi.

Umumiy ma’lumot

Ekstrasistolik aritmiyalar (ekstrasistoliyalar) turli yosh guruhlarida uchraydigan ritm buzilishlarining eng keng tarqalgan turi hisoblanadi. Kardiologiyada qo’zg’alishning ektopik o’chog’ining shakllanish joyini hisobga olgan holda qorincha, atrioventrikulyar va bo’lmacha ekstrasistoliyalari ajralib turadi; ulardan qorinchalar eng ko’p uchraydi (taxminan 62%).

Qorincha ekstrasistoliyasi qorinchalarning o’tkazuvchi tizimidan kelib chiqadigan yetakchi ritmga nisbatan erta miokard qo’zg’alishi, asosan – Gis va Purkine tolalari to’plamining shoxlanishi bilan bog’liq. EKGni ro’yxatdan o’tkazishda qorincha ekstrasistoliyasi yagona ekstrasistoliya shaklida sog’lom yoshlarning taxminan 5 foizida va kunlik EKG monitoringi bilan – so’ralganlarning 50 foizida aniqlanadi. Qorinchalar ekstrasistoliyasi yoshga bog’liq ortadi.

Sabablari

Ventrikulyar ekstrasistoliya organik yurak kasalligi bilan bog’liq holda rivojlanishi yoki idiopatik bo’lishi mumkin.

Ko’pincha qorinchalar ekstrasistoliyasi organik asosi koronar arteriya kasalligidir; miokard infarkti bo’lgan bemorlarda 90-95% hollarda qayd etiladi. Qorincha ekstrasistoliyasining rivojlanishi postinfarkt kardioskleroz, miokardit, perikardit, arterial gipertenziya, kengaygan yoki gipertrofik kardiyomiyopatiya, surunkali yurak yetishmovchiligi (SYuYe), o’pka-yurak, mitral qopqoq prolapsasi bilan kechishi mumkin.

Idiopatik (funktsional) qorinchalar ekstrasistoliyasi chekish, stress, kofeinli ichimliklar va spirtli ichimliklarni iste’mol qilish bilan bog’liq bo’lishi mumkin, bu esa simpatik-adrenal tizimning faolligini oshirishga olib keladi. Qorincha ekstrasistoliyasi servikal osteoxondroz, neyrosirkulyator distoniya, vagotoniya bilan og’rigan odamlarda uchraydi. Parasimpatik asab tizimining faolligi oshishi bilan qorinchalar ekstrasistoliyasi dam olishda kuzatilishi mumkin va jismoniy zo’riqishda yo’qoladi. Ko’pincha bitta qorincha ekstrasistoliyalari sog’lom odamlarda hech qanday sababsiz paydo bo’ladi.

Qorincha ekstrasistoliyasining mumkin bo’lgan sabablari orasida yatrogenik omillar mavjud: yurak glikozidlarining haddan tashqari dozasi, ß-adrenostimulyatorlarni qabul qilish, antiaritmik dorilar, antidepressantlar, diuretiklar va boshqalar.

Tasnifi

Xolter bo’yicha kunlik EKG monitoringi natijalariga ko’ra qorincha ekstrasistoliyasining ( LAUN-VOLF bo’yicha ) 6 sinfi aniqlanadi:

• 0-sinf – qorincha ekstrasistoliyalari yo’q;
• 1-sinf – monitoringning har qanday soatida 30 dan kam yakka monomorf (monotopik) qorincha ekstrasistoliyalari qayd etiladi;
• 2-sinf – monitoringning har qanday soati davomida 30 dan ortiq yakka monomorf (monotopik) qorincha ekstrasistoliyalari qayd etiladi;
• 3-sinf – polimorf (polifokal) qorincha ekstrasistoliyalari qayd etiladi;
• 4a sinf – monomorf juftlashgan (birdaniga 2 ta) qorincha ekstrasistoliyalari qayd etiladi;
• 4b sinf – polimorf juftlashgan qorincha ekstrasistoliyalari qayd etiladi.
• 5-sinf – volley (guruh) polimorf qorincha ekstrasistoliyalari (30 soniya davomida ketma-ket 3-5), shuningdek paroksismal qorincha taxikardiyasi epizodlari qayd etiladi.

1-sinf qorincha ekstrasistoliyalari klinik ko’rinishda namoyon bo’lmaydi, gemodinamik buzilishlar bilan birga kelmaydi va shuning uchun funktsional bo’lganlar toifasiga kiradi. 2-5 darajali qorincha ekstrasistollari qorincha fibrilatsiyasi va to’satdan koronar o’lim xavfining oshishi bilan bog’liq.

Qorincha aritmiyalarining prognostik tasnifiga ko’ra quyidagilar mavjud:

• yaxshi sifatli kechishga ega qorincha aritmiyalari – yurakning organik shikastlanishi belgilari va chap qorincha miokard disfunktsiyasining ob’ektiv belgilarining yo’qligi bilan tavsiflanadi; ular bilan to’satdan yurak o’limi xavfi minimal;
• potentsial xavfli kechishga ega qorincha aritmiyalari – yurakning organik zararlanishi fonida qorincha ekstrasistoliyalari mavjudligi,  yurak fraktsiyasining 30% gacha kamayishi bilan tavsiflanadi; to’satdan yurak o’limi xavfi ortishi bilan birga keladi;
• yomon sifatli kechishga ega qorincha aritmiyalari – yurakning og’ir organik zararlanishi fonida qorincha ekstrasistoliyalari mavjudligi bilan tavsiflanadi; to’satdan yurak o’limining maksimal xavfi bilan birga keladi.

Belgilari

Qorincha ekstrasistoliyalari bilan bog’liq sub’ektiv shikoyatlar yo’q bo’lishi mumkin yoki yurak to’xtashi, ishidagi uzilishlar yoki ekstrasistoliyadan keyingi qisqarishning kuchayishi natijasida kelib chiqqan «silkinish» hissidan iborat bo’lishi mumkin. Vegetativ-qon tomir distoniyasi tuzilishidagi qorincha ekstrasistoliyasi charchoqning kuchayishi, asabiylashish, bosh aylanishi, davriy bosh og’rig’i fonida yuzaga keladi. Organik yurak kasalliklaridan kelib chiqadigan tez-tez ekstrasistoliyalar holsizlik, stenokardiya huruji, nafas qisilishi, hushidan ketishga olib kelishi mumkin.

Ob’ektiv tekshiruvda qorinchalarning ekstrasistoliyasi bilan yuzaga keladigan bo’yin tomirlarining aniq presistolik pulsatsiyasi ( Korrigan venoz to’lqinlari ) aniqlanadi. Favqulodda puls to’lqinidan keyin uzoq kompensator pauza bilan aritmik arterial puls aniqlanadi. Qorincha ekstrasistoliyasining auskultativ belgilari I ton tovushining o’zgarishi, II tonning bo’linishi. Qorincha ekstrasistolining yakuniy tashxisi faqat instrumental tadqiqotlar yordamida amalga oshirilishi mumkin.

Tashxislash

Qorincha ekstrasistoliyalarini aniqlashning asosiy usullari EKG va Xolter EKG monitoringidir. Elektrokardiogrammada o’zgargan qorincha QRS kompleksining favqulodda navbatdan tashqari paydo bo’lishi, ekstrasistolik kompleksning deformatsiyasi va kengayishi qayd etiladi (0,12 sek. dan ortiq); ekstrasistoliyadan oldin P to’lqinining yo’qligi; qorincha ekstrasistoliyasidan keyin to’liq kompensator pauza va boshqalar.

Velosiped ergometriyasi yoki treadmill testi ritm buzilishlarining paydo bo’lishi va jismoniy mashqlar o’rtasidagi munosabatni ochib beradi: idiopatik qorincha ekstrasistoliyasi odatda jismoniy kuch bilan bostiriladi; stressga javoban qorincha ekstrasistoliyalarining paydo bo’lishi ritm buzilishlarining organik asoslari haqida o’ylashga majbur qiladi.

Agar kerak bo’lsa, qo’shimcha qizilo’ngach orqali EKG, exokardiyografiya, ritmokardiografiya, sfigmografiya, polikardiografiya o’tkaziladi.

Davolash

Organik yurak kasalligi belgilari bo’lmagan asimptomatik qorincha ekstrasistoliyasi bo’lgan shaxslar uchun maxsus davolash talab etilmaydi. Bemorlarga kaliy tuzlari bilan boyitilgan dietaga rioya qilish, qo’zg’atuvchi omillarni (chekish, spirtli ichimliklar va kuchli qahva ichish) istisno qilish va jismoniy harakatsizlik paytida jismoniy faollikni oshirish tavsiya etiladi.

Boshqa hollarda terapiyaning maqsadi qorincha ekstrasistoliyasi bilan bog’liq simptomlarni bartaraf etish va hayot uchun xavfli aritmiyalarning oldini olishdir. Davolash sedativlarni (fitopreparatlar yoki trankvilizatorlarning kichik dozalari) va ß-blokatorlarni (anaprilin, obzidan) tayinlash bilan boshlanadi. Ko’pgina hollarda, bu chora-tadbirlar qorincha ekstrasistoliyalari sonining kamayishi va ekstrasistoliyadan keyingi qisqarishlarning kuchayishi bilan ifodalangan yaxshi simptomatik ta’sirga erishishga muvaffaq bo’ladi. Mavjud bradikardiya bilan qorincha ekstrasistoliyasini yengillashtirishga antixolinergik preparatlarni (belladonna alkaloidlari + fenobarbital, ergotoksin + belladonna ekstrakti va boshqalar) buyurish orqali erishish mumkin.

Sog’lig’ining sezilarli darajada buzilishi va ß-blokatorlar va sedativlar bilan terapiya samarasiz bo’lsa, antiaritmik dorilarni (prokainamid meksiletin, flekainid, amiodaron, sotalol) qo’llash mumkin. Antiaritmik preparatlarni tanlash EKG va Xolter monitoringi nazorati ostida kardiolog tomonidan amalga oshiriladi.

Turg’un aritmogen markazga ega bo’lgan qorincha ekstrasistoliyasi va antiaritmik terapiya ta’siri bo’lmasa, radio chastotali kateter ablatsiyaga ko’rsatma hisoblanadi.

Prognoz

Qorincha ekstrasistoliyasining kechishi uning shakliga, organik yurak kasalliklari va gemodinamik buzilishlarning mavjudligiga bog’liq. Funktsional qorincha ekstrasistoliyalari hayot uchun xavfli emas. Ayni paytda, yurakning organik shikastlanishi fonida rivojlanadigan qorincha ekstrasistoliyasi qorincha taxikardiyasi va qorincha fibrilatsiyasining rivojlanishi tufayli to’satdan yurak o’limi xavfini sezilarli darajada oshiradi.

MUALLIF : XALILOV NURILLOXON

Энг сифатли қора седана ёғи капсуласи

🔹Кўпчиликнинг қийнайдиган гипертонияни олдини олишда;

🔹Қандли диабетга қарши курашишда;

🔹Ревматизм ва бўғим касалликларининг олдини олишда;

🔹Жигар ва буйрак муаммолардан халос этишда;

🔹Турли бактерия, вирус, шамоллаш ва гриппнинг олдини олишда;

🔹 Aллергия, инсон организмида яшаб, соғлом ривожланишга йўл қўймайдиган паразитлардан халос бўлишда;

🔹Иммунитетингизни бақувват қилиб, чарчоқ, ҳолсизлик, уйқусизлик ва ҳазим қилиш тизимини яхшилашда яқиндан кўмаклашади.

Боғланиш ва тўлиқ маълумот

Тел : +998 99 842 88 86

Телеграм : @al_hadaya_2

Расмий саҳифа : www.alhadaya.uz