Miokardit ( yurak muskul qavati yallig’lanishi ) haqida – sababi, belgilari, tasnifi, tashxislash, davolash va oldini olish

Miokardit – ko’pincha revmatik, yuqumli yoki yuqumli-allergik xarakterga ega bo’lgan yurakning mushak membranasining (miokard) yallig’lanishi. Miokardit kechishi o’tkir yoki surunkali bo’lishi mumkin. O’tkir miokardit nafas qisilishi, sianoz, oyoqlarda shish, bo’yin tomirlarining shishishi, yurakdagi og’riq, yurak urishi, aritmiya bilan namoyon bo’ladi. Ko’pincha miokarditning rivojlanishi oldingi infektsiya (difteriya, tonzillit, skarlatina, gripp va boshqalar) bilan kechadi. Kelajakda kasallikning qaytalanishi (revmatik miokardit bilan), yurak yetishmovchiligi va turli organlarning tomirlarining tromboemboliyasi rivojlanishi mumkin.

Umumiy ma’lumot

Miokardit – ko’pincha revmatik, yuqumli yoki yuqumli-allergik xarakterga ega bo’lgan yurakning mushak membranasining (miokard) yallig’lanishi. Miokardit kursi o’tkir yoki surunkali bo’lishi mumkin. O’tkir miokardit nafas qisilishi, sianoz, oyoqlarda shish, bo’yin tomirlarining shishishi, yurakdagi og’riq, yurak urishi, aritmiya bilan namoyon bo’ladi. Ko’pincha miokarditning rivojlanishi oldingi infektsiya (difteriya, tonzillit, skarlatina, gripp va boshqalar) bilan kechadi. Kelajakda kasallikning qaytalanishi (revmatik miokardit bilan), yurak yetishmovchiligi va turli organlarning tomirlarining tromboemboliyasi rivojlanishi mumkin.

Miokardit bilan kasallanish kech tashxis qo’yilganligi va yashirin shakllar tufayli, kasallik belgisiz yoki yengil kechishi hisobiga, statistik ko’rsatkichlar ancha yuqori. Miokarddagi yallig’lanish jarayonining belgilari 4-9% hollarda faqat autopsiyada (patologoanatomik tadqiqotlar natijalariga ko’ra) topiladi. Bemorlarning 1 dan 7% gacha o’tkir miokarditdan vafot etadi, yoshlarda 17-21% hollarda to’satdan o’limga sabab bo’ladi.

Miokardit yurak yetishmovchiligi va yurak ritmining buzilishining rivojlanishiga olib keladi, bu esa o’limning asosiy sabablari hisoblanadi. Miokardit ko’proq yoshlarda uchraydi (bemorlarning o’rtacha yoshi 30-40 yosh), garchi kasallik har qanday yoshda paydo bo’lishi mumkin. Erkaklarda miokardit ayollarga qaraganda kamroq uchraydi, ammo ularda ko’pincha kasallikning og’ir shakllari rivojlanadi.

Miokardit sabablari

Miokardit miokardning shikastlanishi va disfunktsiyasi bilan namoyon bo’ladigan yallig’lanish genezidagi yurak mushagi kasalliklarining katta guruhini o’z ichiga oladi. Miokarditning keng tarqalgan sababi turli yuqumli kasalliklar:

• virusli (Coxsackie viruslari, gripp, adenoviruslar, gerpes, gepatit B va C);
• bakterial (korineobakteriyalar difteriya, stafilokokklar, streptokokklar, salmonellalar, xlamidiyalar, rikketsiyalar);
• zamburug’lar (aspergillus, candida);
• parazitar (trixinella, exinokokklar) va boshqalar.

Miokarditning og’ir shakli difteriya, skarlatina, sepsis bilan yuzaga kelishi mumkin. 50% hollarda miokarditga olib keladigan viruslar juda kardiotropdir. Ba’zida miokardit biriktiruvchi to’qimalarning tizimli kasalliklari bilan rivojlanadi: tizimli qizil yuguruk, revmatizm, vaskulit, revmatoid artrit va allergik kasalliklar. Shuningdek, miokarditning sababi ba’zi dorilar, spirtli ichimliklar, ionlashtiruvchi nurlanishning toksik ta’siri bo’lishi mumkin. Og’ir progressiv kurs noma’lum etiologiyali idiopatik miokardit bilan ajralib turadi.

Miokardit boshlanishining qo’zg’atuvchi daqiqalari o’tkir infektsiyalar (odatda virusli), surunkali infektsiya o’choqlari; allergiya, buzilgan immunologik reaktsiyalar; organizmga toksik ta’sir (dorilar, spirtli ichimliklar, giyohvand moddalar, ionlashtiruvchi nurlanish, tirotoksikoz, uremiya va boshqalar).

 Patogenezi

Miokardit ko’p hollarda endokardit va perikardit bilan kechadi, kamroq tez-tez yallig’lanish jarayoni faqat miokardga ta’sir qiladi. Yuqumli vositaning to’g’ridan-to’g’ri miokardiositolitik ta’siri bilan miokard shikastlanishi mumkin; qonda aylanib yuradigan toksinlar ta’sirida (tizimli infektsiya bo’lsa); va allergik yoki autoimmun reaktsiyasi natijasida. Yuqumli-allergik miokardit juda keng tarqalgan.

Miokarditda kuzatiladigan immunitet buzilishlari immunitetning barcha bo’g’inlarining (hujayra, gumoral, fagotsitoz) buzilishi bilan namoyon bo’ladi. Yuqumli antigen kardiomiyositlarning autoimmun zararlanish mexanizmini ishga solib, miokardda sezilarli o’zgarishlarga olib keladi: mushak tolalarida distrofik o’zgarishlar, interstitsial to’qimalarda ekssudativ yoki proliferativ reaktsiyalarning rivojlanishi. Miokarditdagi yallig’lanish jarayonlarining oqibati biriktiruvchi to’qimalarning ko’payishi va kardiosklerozning rivojlanishi hisoblanadi. Miokardit bilan yurak mushagining nasos funktsiyasi sezilarli darajada kamayadi, bu ko’pincha qaytarilmas va qon aylanishining og’ir holatiga, yurak ritmi va o’tkazuvchanligining buzilishiga olib keladi va yoshligida nogironlik va o’limga olib keladi.

Belgilari

Miokarditning klinik belgilari miokardning shikastlanish darajasiga, yurak mushaklaridagi yallig’lanish jarayonining lokalizatsiyasi, og’irligi va rivojlanishiga bog’liq. U miokardning qisqarish funktsiyasining yetishmovchiligi va yurak ritmining buzilishining namoyon bo’lishini o’z ichiga oladi. Yuqumli-allergik miokardit, revmatik miokarditdan farqli o’laroq, odatda infektsiyaning fonida yoki undan keyin darhol boshlanadi. Kasallikning boshlanishi asimptomatik yoki yashirin bo’lishi mumkin.

Bemorlarning asosiy shikoyatlari kuchli holsizlik va charchoq, jismoniy mashqlar paytida nafas qisilishi, yurakdagi og’riqlar (og’riq yoki paroksizmal), ritmning buzilishi (yurak o’ynashi), terlashning kuchayishi, ba’zan esa bo’g’imlarning og’rig’i. Tana harorati odatda subfebril yoki normaldir. Miokarditning xarakterli ko’rinishlari yurak hajmining oshishi, qon bosimining pasayishi va qon aylanishining buzilishidir.

Miokardit bilan og’rigan bemorlarning terisi oqarib ketgan, ba’zan ko’kish tusli bo’ladi. Puls tezlashadi (ba’zan kamayadi), aritmik bo’lishi mumkin. Jiddiy yurak yetishmovchiligi bilan servikal tomirlarning shishishi kuzatiladi. Intrakardial o’tkazuvchanlikning buzilishi mavjud bo’lib, u kichik jarohatlar bilan ham aritmiyaga olib kelishi va o’limga olib kelishi mumkin. Yurak ritmining buzilishi supraventrikulyar (qorinchalar usti) ekstrasistoliyalar bilan namoyon bo’ladi, kamroq tez-tez bo’lmacha fibrilatsiya hujumlari bilan namoyon bo’ladi, bu gemodinamikani sezilarli darajada yomonlashtiradi, yurak yetishmovchiligi belgilarini oshiradi.

Ko’pgina hollarda miokarditning klinik ko’rinishida yuqoridagi belgilarning bir nechtasi ustunlik qiladi. Bemorlarning taxminan uchdan birida miokardit asimptomatik bo’lishi mumkin. Kollagen kasalliklari fonida yuzaga keladigan miokardit, shuningdek, virusli infektsiya bilan birga perikardit tez-tez uchraydi. Idiopatik miokardit og’ir, ba’zan malign kursga ega bo’lib, kardiomegaliya, og’ir aritmiya va yurak o’tkazuvchanligiga, yurak yetishmovchiligiga olib keladi.

Asoratlari

Uzoq muddatli miokardit bilan yurak mushaklarining sklerotik zararlanishi rivojlanadi, miokardit kardioskleroz paydo bo’ladi. O’tkir miokardit bo’lsa, yurak ishida jiddiy buzilishlar, yurak yetishmovchiligi, aritmiya, tez rivojlanib, to’satdan o’limga olib keladi.

Tashxislash

Miokarditni tashxislashda sezilarli qiyinchiliklar aniq diagnostika mezonlarining yo’qligi tufayli yuzaga keladi. Miokarddagi yallig’lanish jarayonini aniqlashga qaratilgan chora-tadbirlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• Anamnez yig’ish
• Bemorning fizik tekshiruvi – simptomlar yengil taxikardiyadan dekompensatsiyalangan qorincha yetishmovchiligiga qadar: shish, bo’yin tomirlarining shishishi, yurak ritmining buzilishi, o’pkada dimlanish.
• EKG – yurak ritmi, qo’zg’aluvchanlik va o’tkazuvchanlikning buzilishi. Miokarditdagi EKG o’zgarishlari o’ziga xos emas, chunki ular turli yurak kasalliklaridagi o’zgarishlarga o’xshaydi.
• ExoKG – miokard patologiyasini (yurak bo’shliqlarining kengayishi, qisqarishning pasayishi, diastolik funktsiyaning buzilishi) kasallikning og’irligiga qarab turli darajada ochib beradi.
• Umumiy, biokimyoviy, immunologik qon testlari miokardit uchun unchalik xos emas va a2 va g-globulinlar tarkibining ko’payishi, yurak mushaklariga antitelalar titrining ko’payishi, ijobiy RTML (limfotsitlar migratsiyasini ingibitsiya qilish) ni ko’rsatadi. C-reaktiv oqsil uchun ijobiy test, sialik kislotalarning ko’payishi, kardiospesifik fermentlarning faolligi. Immunologik parametrlarni o’rganish dinamikada amalga oshirilishi kerak.
• O’pkaning rentgenogrammasi yurak hajmining oshishi (kardiomegaliya) va o’pkada dimlanishni aniqlashga yordam beradi.
• Patogenni aniqlash uchun qonning bakterial ekmasi yoki PCR diagnostikasi.
• Yurak bo’shliqlarini zondlashdan foydalangan holda endomiokard biopsiyasi, shu jumladan miokard biopsiyalarining gistologik tekshiruvi 37% dan ko’p bo’lmagan hollarda miokardit tashxisini tasdiqlaydi, chunki miokardning fokal shikastlanishi mumkin.
• Takroriy miokard biopsiyasi natijalari yallig’lanish jarayonining dinamikasi va natijasini baholash imkonini beradi.
• Miokardning sintigrafiyasi (radioizotop tadqiqoti) fiziologik tadqiqotdir (leykotsitlarning yallig’lanish va yiringlash o’chog’iga tabiiy ko’chishi kuzatiladi).
• Magnit-rezonans tomografiya (yurakning MRT) kontrastli yallig’lanish jarayonini, miyokarddagi shishlarni vizualizatsiya qilishni ta’minlaydi. Ushbu usulning sezgirligi 70-75% ni tashkil qiladi.

Davolash

Miokarditning o’tkir bosqichi kardiologiya bo’limida kasalxonaga yotqizishni, jismoniy faoliyatni cheklashni, qon aylanishi kompensatsiya qilinmaguncha va yurakning normal hajmi tiklanmaguncha 4 dan 8 haftagacha qattiq yotoqda dam olishni talab qiladi. Miokardit uchun parhez miokarddagi metabolik jarayonlarni normallashtirish uchun natriy xlorid va suyuqlik, boyitilgan oqsil va boyitilgan oziq-ovqatlarni cheklangan iste’mol qilishni o’z ichiga oladi.

Miokarditni davolash bir vaqtning o’zida to’rt yo’nalishda amalga oshiriladi, etiologik, patogenetik, metabolik simptomatik davolashni amalga oshiradi. Etiologik davolash organizmdagi yuqumli jarayonni bostirishga qaratilgan. Bakterial infektsiyalarni davolash patogen mikroorganizmni izolyatsiya qilish va sezgirligini aniqlashdan keyin antibiotiklar bilan amalga oshiriladi. Virusli genezning miokarditi bilan antivirus preparatlarni tayinlanadi.

Miokarditni muvaffaqiyatli davolashning zaruriy sharti patologik jarayonni qo’llab-quvvatlovchi yuqumli o’choqlarni aniqlash va sanitariya qilishdir: tonzillit, o’rta otit, sinusit, periodontit, adneksit, prostatit va boshqalar.

Miokarditning patogenetik terapiyasi yallig’lanishga qarshi, antigistaminlar va immunosupressiv dorilarni o’z ichiga oladi. Steroid bo’lmagan yallig’lanishga qarshi dorilarni tayinlash dozalarni va davolanish kursining davomiyligini tanlash bilan individual ravishda amalga oshiriladi; bekor qilish mezoni – miokarddagi yallig’lanishning laboratoriya va klinik belgilarining yo’qolishi. Miyokarditning og’ir, progressiv kursi bilan glyukokortikoid gormonlar buyuriladi. Antigistaminlar yallig’lanish vositachilarini blokirovka qilishga yordam beradi.

Miokarditda yurak mushaklarining metabolizmini yaxshilash uchun kaliy preparatlari, inozin, vitaminlar, ATF, kokarboksilaza qo’llaniladi. Miokarditni simptomatik davolash aritmiya, arterial gipertenziya, yurak yetishmovchiligi belgilarini bartaraf etish va tromboemboliyaning oldini olishga qaratilgan. Miyokarditni davolash davomiyligi kasallikning og’irligi va kompleks terapiya samaradorligi bilan belgilanadi va o’rtacha olti oy, ba’zan esa uzoqroq davom etadi.

Prognoz

Miokarditning yashirin malosimptomatik kursi bilan uzoq muddatli oqibatlarsiz o’z-o’zidan klinik davolanish mumkin. Keyinchalik og’ir holatlarda miokarditning prognozi miokard shikastlanishining tarqalishi, yallig’lanish jarayonining xususiyatlari va asosiy kasallikning og’irligi bilan belgilanadi.

Yurak yetishmovchiligining rivojlanishi bilan bemorlarning 50% davolash natijalariga ko’ra yaxshilanishni ko’rsatadi, chorakda yurak faoliyati barqarorlashadi, qolgan 25% da ahvol tobora yomonlashadi. Yurak yetishmovchiligi bilan murakkablashgan miokarditning prognozi chap qorincha disfunktsiyasining og’irligiga bog’liq.

Miokarditning ba’zi shakllarida qoniqarsiz prognoz kuzatiladi: gigant hujayra (konservativ terapiya bilan 100% o’lim), difteriya (o’lim 50-60% gacha), Chagas kasalligi (Amerika tripanosomiasi) va boshqalar yurak, xavf bo’lsa-da, takroriy miokardit va transplantatsiya rad etilishi istisno qilinmaydi.

Profilaktika

Miokardit xavfini kamaytirish uchun yuqumli bemorlar bilan aloqa qilishda ehtiyot choralarini ko’rish, organizmdagi infektsiya o’choqlarini sanitarizatsiya qilish, qizamiq, qizilcha, gripp, parotit, poliomielitga qarshi emlash tavsiya etiladi.

Miokardit bilan og’rigan bemorlar rejim va faollikni bosqichma-bosqich tiklash bilan 3 oyda 1 marta kardiolog tomonidan dispanser kuzatuvidan o’tadilar.

Энг сифатли қора седана ёғи капсуласи

🔹Кўпчиликнинг қийнайдиган гипертонияни олдини олишда;

🔹Қандли диабетга қарши курашишда;

🔹Ревматизм ва бўғим касалликларининг олдини олишда;

🔹Жигар ва буйрак муаммолардан халос этишда;

🔹Турли бактерия, вирус, шамоллаш ва гриппнинг олдини олишда;

🔹 Aллергия, инсон организмида яшаб, соғлом ривожланишга йўл қўймайдиган паразитлардан халос бўлишда;

🔹Иммунитетингизни бақувват қилиб, чарчоқ, ҳолсизлик, уйқусизлик ва ҳазим қилиш тизимини яхшилашда яқиндан кўмаклашади.

Боғланиш ва тўлиқ маълумот

Тел : +998 99 842 88 86

Телеграм : @al_hadaya_2

Расмий саҳифа : www.alhadaya.uz